Bitwa pod Kyzikos (410 p.n.e.)

Bitwa pod Kyzikos

II wojna peloponeska
Możliwy przebieg bitwy: pozorowana ucieczka jednej eskadry ateńskiej, a następnie atak z trzech stron na flotę peloponeską (czarne)
Czas	410 p.n.e.
Miejsce	Kyzikos, Hellespont
Terytorium	dzisiejsza Turcja
Przyczyna	konieczność panowania nad drogą morską przez Hellespont
Wynik	zwycięstwo Aten
Strony konfliktu
Ateny Sparta
Dowódcy
Alkibiades Mindaros
Siły
86 trier 80 trier
Straty
niewielkie wysokie
Położenie na mapie świata miejsce bitwy
40,38°N 27,89°E/40,380000 27,890000

Bitwa morska pod Kyzikos – starcie zbrojne, które miało miejsce w kwietniu lub maju 410 p.n.e. podczas II wojny peloponeskiej (431–404 p.n.e.), jedna z serii bitew o panowanie nad Hellespontem, kluczową drogą morską pozwalającą na zaopatrywanie Aten w zboże sprowadzane znad Morza Czarnego.

W 411 r.p.n.e. spartański wódz Mindaros przejął komendę nad flotą peloponeską, zapewnił sobie też przychylność i wsparcie finansowe perskiego satrapy Farnabazosa. Udało mu się zebrać w Hellesponcie flotę z 86 jednostek; równocześnie wybuchły antyateńskie powstania w Bizancjum i Tasos. Wobec tego zagrożenia Trazybul i Thrasyllos na czele floty ateńskiej uderzyli na cieśniny i pokonali Spartan w bitwie pod Kynossema, otwierając drogę morską przez Hellespont, zdobywając zbuntowane Kyzikos, i przechwytując liczącą 8 okrętów eskadrę z Bizancjum^[1]. Następnie odnieśli kolejny sukces, tym razem pod Abydos, gdzie zdobyli co najmniej 10, a może nawet 30 okrętów spartańskich^[2].

Wczesną wiosną Mindaros, zebrawszy swą flotę, wsparł Farnabazosa, oblegającego Kyzikos^[2]. Po zeszłorocznej porażce Spartan i przybyciu (w kwietniu lub maju 410 roku) posiłków z Aten (pod wodzą Teramenesa), flota ateńska zgromadzona w cieśninach zyskała przewagę nad eskadrą spartańską. Ateńczycy przystąpili więc do decydującej operacji^[1]. Połączone eskadry Alkibiadesa, Trazybula i Teramenesa liczyły 85-86 jednostek, Mindaros, wedle Diodora miał 80, a według Ksenofonta - 60 okrętów^[2].

Flota ateńska przepłynęła nocą koło Abydos, by uniknąć zauważenia, a następnie zatrzymała się koło Prokonnesos^[2][3]. Przebieg dalszych wydarzeń jest różnie opisywany. Ksenofont twierdzi, że Ateńczycy odpoczywali przez dzień w Prokonnesos, zatrzymując wszystkie przepływające statki, by nie doniosły o ich obecności Mindarosowi^[2].

W nocy, lub następnego dnia, Ateńczycy wysadzili desant, który ruszył w kierunku Kyzikos; siłami tymi dowodził Chaireas. Flota zaś popłynęła najprawdopodobniej podzieliła się na trzy eskadry: 40 okrętów Alkibiadesa sprowokowało Mindarosa, który wiedząc, że tyle jednostek liczyła ateńska eskadra stacjonująca w Sestos, uderzył na nie całą swoją flotą (80 okrętów). Alkibiades upozorował odwrót, a tymczasem eskadry Teramenesa i Trazybula, być może dotąd ukryte za przylądkami, odcięły Spartanom drogę do bazy. Mindaros, zorientowawszy się, że ma do czynienia z przeważającym przeciwnikiem, ruszył ku brzegowi, by wyciągnąć nań okręty, które mogły tam liczyć na osłonę wojsk Farnabazosa. Eskadra Alkibiadesa uderzyła na uchodzącego przeciwnika, przechwytując część okrętów, a część próbując zdobyć i odholować już z brzegu^[2].

Na pomoc Spartanom ruszyły oddziały Farnabazosa, przeciw którym Trazybul wysadził swoich żołnierzy, sygnalizując Teramenesowi, by ten także dokonał desantu i wsparł nadciągającego lądem Chaireasa. Oddziały peloponeskie pod Klearchosem i żołnierze Farnabazosa poważnie zagrozili ludziom Trazybula, dopóki nie uderzyli nań z flanki Teremenes i Chaireas. Najpierw Farnabezejscy, potem peloponescy żołnierze poszli w rozsypkę, co pozwoliło Trazybulowi wesprzeć Alkibiadesa. Mindaros kontynuował walkę na dwa fronty, dopóki nie zginął, a jego oddziały rozproszyły się. Załogi syrakuzańskie podpaliły swoje okręty, pozostałe jednostki peloponeskie wpadły w ręce Ateńczyków^[2].

Ksenofont opisuje bitwę nie podając szczegółów - według niego flota ateńska niezauważona w gęstym deszczu przez odbywających manewry Peloponezyjczyków, odcięła ich od portu, po czym nastąpiło starcie. Wobec ateńskiej przewagi Mindaros zdecydował się o ucieczce na ląd i walcząc tam w obronie okrętów zginął wraz z wieloma żołnierzami. Źródła zgadzają się, że zniszczona lub zdobyta została cała jego flota - 80 lub 60 okrętów, a Ateńczycy uzyskali panowanie na morzu^[2].

Następnego dnia Kyzikos zostało oblężone, ale poddało się i uniknęło splądrowania dzięki zapłaceniu wysokiej kontrybucji^[2][3]. Flota ateńska popłynęła następnie do Bosforu, gdzie obległa Bizancjum i Chalkedon, przejęła Perinthos i wymusiła wysoki okup na Selymbrii; założyli też ufortyfikowaną bazę w Chryzopolu, gdzie pozostała eskadra pod wodzą Teramenesa, która umożliwiała ściąganie nowego cła - 10% od wszystkich statków przepływających cieśninę^[2].

Zwycięstwo Ateńczyków dało im panowanie na morzu. Cały Hellespont znalazł się również ich kontrolą. Spartańska kontrofensywa morska zakończyła się niepowodzeniem i śmiercią Mindarosa. Ateńczycy obalili panującą krótki czas oligarchię i przywrócili demokrację, równocześnie kontynuując przygotowania do dalszego prowadzenia bitwy. Związkowi Peloponeskiemu potrzeba było trzech lat na odbudowę floty^[1]. Klęska pod Kyzikos miała nawet spowodować wysłanie przez Spartę poselstwa z propozycją pokoju, ale jego historyczność jest wątpliwa^[1][3].